Doğal afet anlayışının özellikleri, deprem aktivitesinin son dönemlerde ön plana çıkması nedeni ile ilgi gösterilen, araştırılan ya da başvurulan konut yenileme ve benzeri anlayışların, konut bakım, onarım, tadilat ve benzeri anlayışların içerisinde önemli bir parçasının, kentsel dönüşüm olduğu görülmektedir. Temel anlamı ile 6306 sayılı afet riskli yapıların yenilenmesi hakkında kanuna göre yönetilen çalışmalar anlamına gelmektedir. Elbette bu çalışmaların yapılabilmesi için, gerekli teknik bilgilerin alınması, kişilerin, gerçek kişiliklerin ya da tüzel kişiliklerin tercih edilmesi ve ilgili yasal mevzuat doğrultusunda hareket edilmesi gerekecektir.

Herkesin hemen hemen her gün, yazılı ve görsel basında gördüğü, duyduğu, okuduğu veya herhangi bir ortamda şahısların ağzından dinlediği ifadelerden ya da karşısına çıkan tanımlamalardan bir tanesidir. Herkes duyduğu, işittiği, gördüğü, okuduğu bilgilere göre, kendi kafasında kentsel dönüşüm tanımlamasını yapmaktadır. Peki gerçek anlamda ne anlama gelmektedir? Bu ifade 6306 sayılı afet riskli yapıların yenilenmesi hakkında kanuna göre hayatımıza girmiştir. Temel hedefi herhangi bir kentte afet riski taşıyan alanların belirlenmesi ve bunların sağlıklı ve yaşanabilir bir duruma getirilmesi anlamını taşımaktadır. Kanunun ortaya çıkış amacı budur. Türkiye kapsamında herhangi bir bölge ya da tüm Türkiye genelinde kentlerde yada köylerde yapılan yapılacak incelemeler anlamına da gelmektedir. İnceleme aşamalarında genelde ömrünü tamamlamış olan binalar yıkılır. Risk taşıyan binalarla tespit edilmekte, devletin sağlamış olduğu yapı kredisi sayesinde ve devlet tarafından verilen kira yardımı ve benzeri avantajlar ile birlikte, bu tip bütün yapıların yeniden yapılmasını, hatta yıkılıp yeniden inşa edilmesini öngörmektedir. Bu uygulama aynı ülke genelinde, kaçak yapılaşmanın önüne geçilmesini hedeflemektedir. Depreme dayanıklı olmayan tüm konutların, bina ve tesislerin, ekonomik ömrünü tamamlamış tüm konutların, bina ve tesislerin yıkılması ve yeniden yapılması ve meydana gelmesi muhtemel doğal afetler sonucunda oluşması muhtemel zararların minimum seviyeye indirilmesi gibi amaçları taşımaktadır. Ayrıca bina ve tesisler yıkılmakta, yeniden yapılmakta, yaşanılır konutlar ya da bina ve tesisler meydana getirilmektedir. Yapılacak yerleşim yerlerine ayrıca sosyal aktiviteler veya yaşam alanları da dahil edilmekte, parklar, eğlence mekanları, kültür merkezleri gibi modern bina ve tesislerde aynı proje kapsamında, yaşanılır ortam olarak ihtiyaç sahiplerinin ya da bina ve tesisleri kullanacak şahısların karşısına çıkarılmaktadır.

Kanunun ortaya çıkması ile birlikte, bu çalışmalarda belirli prensiplerin hayata geçirildiği görülmektedir. Öncelik risk içeren bina anlayışının ortaya çıkarılmasıdır. Eğer bir binanın riskli olup olmadığı konusunda bir karar alınacak ise, bu durumda bakanlıktan ruhsat almış risk tespit kurum ya da kuruluşları tarafından hizmet alınması gerekecektir. Elbette bu konuda da bir yönetmelik hazırlanmış ve resmi gazetede yayınlanma süresi ile bina ve tesislerde inceleme yetkisine, risk inceleme yetkisine sahip kişi ya da kuruluşlar belirlenmiştir. Bu tip kişi ya da kuruluşlardan, binaların riskli olup olmadığına dair rapor alınması gerekecektir. Risk çalışmalarının gündeme getirilmesinde, binada pay sahibi olmuş şahıslardan herhangi bir tanesinin başvuru yapması yeterli olacaktır. Risk çalışmasında elde edilen sonuçlara göre, binanın ekonomik ömrünün tamamlanıp tamamlanmadığı, deprem durumunda yıkılma ihtimalinin bulunup bulunmadığı ya da mevcut bir depremden sonra ağır hasar kaydının verilip verilmeyeceği değerlendirilmektedir. Bu konuda yapılacak başvurularda ön plana çıkarılması gereken, gerekli yasal yetki almış kişiliklerin, kuruluşların tercih edilmesi olmalıdır.

Elbette kanunun ortaya çıkış amacı, Türkiye genelinde dayanıklı bina ve tesislerin imal edilmesi, ömrünü tamamlamış, çürümüş, ağır hasar kaydı vermiş bina ve tesislerin ortadan kaldırılması ve yerine yenilerinin inşa edilmesidir. Herhangi bir bölge, herhangi bir alan şeklinde ayrım yapılmamıştır. Ancak belirli önceliklerin gündeme getirilmesi de muhtemeldir. 1. derece deprem bölgesi ve benzeri anlayışlar kapsamında bulunan coğrafi özelliklere sahip bölgelere, şehirlere gereken öncelik verilmiş, dönüşüm işleminin bu bölgelerden başlaması planlanmamış, programlanmıştır. Ancak bu yönde bir plan programın yapılması, dönüşümde Türkiye genelinin kapsama alanı dışına çıkarılması anlamına gelmemektedir.

Kentsel dönüşüm anlayışında, proje işlemleri konusunda yukarıda da bahsedildiği gibi, bakanlıktan ruhsat almış olan risk tespit kuruluşlarına müracaat edilmesi gerekecektir. Teknik personele sahip, teknik donanıma sahip, bilimsel veriler ile çalışan, gerekli mühendisleri bünyesinde bulunduran gerçek ya da tüzel kişilikler ile çalışılması, resmi işlemlerin sağlıklı, hızlı ve güvenli bir şekilde yürütülmesi anlamına gelecektir.