Doğal afetler ile karşı karşıya kalındığında ya da muhtemel doğal afet risklerine karşı alınması gereken tedbirlerden, yapılması gereken deneylerden ya da testlerden bir grubunu da, yapısal olmayan elemanların deprem güçlendirme sistemi ile ortaya çıkarılması ya da gerekli takviye işlemlerinin yapılmasıdır. Bu konuda en az betonarme ya da benzer özelliklere sahip bina ve tesisler kadar, can güvenliğini ilgilendiren detaylar arasında bulunmaktadır.

Özellikle doğal afetler anlayışında, deprem faktörünün tehditleri göz önüne alındığında, farklı risklerin ortaya çıktığı görülebilmektedir. Bunlardan bir grubunu da, yapısal olmayan eleman anlayışı meydana getirecektir. Peki yapısal olmayan eleman ne demektir? Bir binanın taşıyıcı sistemleri dışında kalan yani kolonları, girişleri, döşeme betonları, perde betonları ve benzer tüm sistemleri dışında kalan her türlü etken, yapısal olmayan elemanlar ya da tehditler olarak karşınıza çıkacaktır. Neler vardır? Bunun içerisinde bir bina ya da tesiste, işletmede bulunan lambalar, perdeler, dolap, raflar, beyaz eşyalar, mobilyalar, resimler, çerçeveler ve bilumum eşyalar, düşme, devrilme, kırılma, patlama tehlikesi bulunan her şey yapısal olmayan eleman anlayışında yer almaktadır. Bunlar resmidir. Elbette önemli ölçüde, insan hayatına kast edecek derecede risk yarattıkları görülebilmektedir.

Her ne kadar fazla önem verilmiyor olsa da, deprem aktiviteleri neticesinde, deprem zararları neticesinde yapılan incelemelerde, yapısal olmayan elemanların etkilerinin de küçümsenmeyecek derecede bulunduğu tespit edilebilmiştir. Ülkemizde yaşamış olduğumuz 1999 yılında gerçekleşen İzmit depreminde, yapılan istatistiksel verilerde maddi kayıpların içerisinde %30 gibi bir oranın, mobilya, beyaz eşya ve elektronik cihazlarda meydana geldiği görülmektedir. Aynı depremde yapılan bir incelemede, yaralanma oranlarına bakıldığında, betonarme ya da bina ve tesis anlayışı %50 seviyesinde bulunur iken, karşılaşılan ölümlerin %3 oranında yapısal olmayan elemanlardan kaynaklandığı ortaya çıkarılmıştır. Görüleceği üzere, tam anlamı ile bir tehdittir. Önemsenmeyen küçük bir çerçevenin, bir aydınlatma elemanı, ayna ya da bir camın veya bir mobilyanın, bir elektronik ya da beyaz eşyanın son derece hayati tehlikesi bulunmaktadır. Birtakım tedbirler alınmak sureti ile burada oluşacak maddi ve manevi hasarların ortadan kaldırılması, bertaraf edilmesi ya da minimum seviyelere düşürülmesi mümkündür.

Elbette yapısal olmayan elemanların deprem güçlendirme sistemi konusunda, her şeyde olduğu gibi öncelik, sağlıklı keşif işleminin yapılmasıdır. Öncelikli olarak sabitlenmesi düşünülen ve yapısal olmayan eleman olarak ifade edilen eşyaların tamamının, ağırlık, hacimlerinin ölçülmesi ya da tahmininin yapılması gerekecektir. Buna göre uygun bağlantı elemanları ve bağlantı miktarları önceden tespit edilecektir. Daha sonra bu tip eşyalara yönelik yapılacak sabitleme işlemine ait yerler tespit edilecek, bağlantı elemanlarının sağlam bir zeminde tutulup, tutulmadığı kontrol edilecektir. Duvara ya da herhangi bir taşıyıcı ortama sabitleme işlemi yapılacak ise, bu durumda sabitleme amacı ile kullanılacak vidaların ve dübellerin seçimine maksimum seviyede özen gösterilecektir. Ayrıca önceden elemanlar, sabitleme işlemi yapılacak elemanlar ve bağlantı elemanları incelenecek, çeşit yapılacak ve neresinden, nasıl sabitleme gerektiği konusunda net bilgiler ya da net bir plan ortaya konulacaktır. Bundan sonra sabitleme işlemi ne geçilebilir. Sabitlenmesi muhtemel yapısal eleman anlayışına bakıldığında ise, mobilyalar, elektrikli cihazlar, elektronik cihazlar, beyaz eşyalar, asılı vaziyette duran tüm eşyalar ve dolaplar, dekoratif eşyalar ve raflarda duran eşyalar şeklinde sınıflandırma yapılabilir. Ayrıca bina ve tesislerde bulunan bütün canlılar, aynalar, bina ve tesislerin çıkış yolları, bina ve tesislerde bulunan tüm ısıtma sistemleri yine bina ve tesislerde bulunan aydınlatma elemanları da mutlaka bu değerlendirme içerisine alınmalıdır. Bu konuda uygulanacak sistemler ya da yapılacak işlemler konusunda, her ne kadar bireysel olarak yapabileceğiniz işlemler bulunuyor olsa da, tavsiye edilecek uygulama, risk içeren ve yapısal olmayan eleman anlayışına giren tüm sistemlerin, profesyonel ekiplere kontrol ettirilmesi olacaktır. Uygun olduğunu düşündüğünüz bir bağlantınızı sabitleme cihazının görev yapmadığını, olası bir deprem anında, yetersiz kapasitede bulunması nedeni ile sabitlenen ya da sabitlendiği düşünülen eşyayı bıraktığını, devrilmesine neden olduğunu, can ve mal kaybı yaratabileceğini düşünmelisiniz. Elbette bireysel işlemlere girişebilir, ekipmanları satın alabilir, montaj işlemlerini yapabilirsiniz. Kişisel güvenlik tedbirlerinizdir ancak, daha ciddi çalışmak istiyor iseniz ya da deprem sonucu ya da esnasında olabilecek maddi manevi kayıpları minimum seviyeye düşürmeyi düşünüyor iseniz, bu durumda tavsiye edilen uygulama, tabii ki konusunda uzman olan, yeterli yardımcı elemanlara ve ekipmanlara ve personele sahip olan işletmeleri, kişileri ya da kuruluşları tercih etmeniz olacaktır.